Khi những cơn mưa chuyển mùa lớn hơn nhưng nhanh hơn xuất hiện vào cuối tháng 3 đầu tháng 4, nhiệt độ trở nên ấm hơn thì cũng là lúc Hà Giang bước vào mùa mà tôi gọi nó là “Hà Giang mùa xanh”

Khắp các triền núi từ thấp lên cao, ngay sau khi ra khỏi thành phố tới xã Minh Tân cho đến khi lên tận Lũng Cú, Mèo Vạc, từ những bình nguyên như Quyết Tiến, những thung lũng nhỏ hẹp như Sủng Là, Sà Phìn, Thài Pìn Tủng… cho đến cả những vách núi dựng đứng, lởm chởm đá tai mèo, tất cả đều được phủ kín một màu xanh của ngô.

Dấu hiệu nhận biết của mùa này là những cơn mưa chuyển mùa bất chợt diễn ra vào đêm hoặc sáng sớm, thi thoảng vào những buổi chiều mà bầu trời bỗng dưng đen kịt và tối sầm lại. Mưa mau và lớn hơn, làm những cây hoa gạo run rẩy trút những tấm áo hoa đỏ rực xuống gốc, nhường chỗ cho những nhành lá non xanh mơn mởn đâm chồi. Những chùm hoa tầm xuân nát bươm sau một đêm, thả những cánh hoa màu hồng li ti vương vãi khắp trên những hàng rào đá.

Cũng chính vì vậy, không giống như mùa đông có những ngày trời đặc kịt mây mù, ẩm ướt đến cả tuần, có khi cả tháng không hé nổi một sợi nắng, thì mùa này, mây đến nhanh và cũng rút nhanh. Mây bay vèo vèo từng đợt, mới đó còn ôm trọn cả đỉnh núi, vài phút nhìn lên đã biến đi đâu mất rồi. Thời tiết như con gấu con tinh nghịch đã bắt đầu những trò vui của mình sau một mùa đông ngủ vùi. Ngày có thể mưa tí tách từ nửa đêm, rồi bất chợt nắng, rồi lại bất chợt mưa.

Mưa…
Cũng là cứu tinh cho vạn vật trên cao nguyên đá.

Cuối tháng 3 – đầu tháng 4 luôn là thời điểm thiếu nước nhất. Bên dưới toàn đá vôi với các trầm tích địa tầng, độ rỗng cao nên mưa xuống là toàn bộ nước sẽ thấm rất nhanh xuống dưới mà không giữ được trên bề mặt. Vì vậy tình trạng chung của cao nguyên đá là thiếu nước sau một mùa đông không có mưa lớn. Những hồ treo cạn kiệt, trơ cả đáy, những gáo nước dè sẻn dùng hàng ngày, những ánh mắt trông ngóng những xe bồn chở nước từ dưới Yên Minh lên, từ Niêm Sơn, Niêm Tòng sát đất Bảo Lạc qua, những lời phàn nàn vì một mùa mưa đến muộn.

Mưa đến cũng là thời điểm để những hạt ngô tra sẵn từ giữa tháng 3 đã lú nhú như ngón tay đứa trẻ 5 tuổi sinh sôi phát triển. Màu xanh, thay đổi theo từng ngày. Mới đó màu vàng cam của đất, màu xám của đá vẫn còn chiếm một phần lớn, ngày qua ngày, màu xanh cứ nhích dần nhích dần. Ban đầu còn hòa trộn đều với nhau, rồi tách biệt hẳn, màu xanh thắng thế, phủ kín từ những thung lũng cho đến tận những vách núi cheo leo, ngẩng hết cổ lên mới nhìn thấy hết được.

Những mảng lá xanh rung rinh rung rinh như muôn bàn tay nhỏ vẫy chào mỗi khi có một làn gió thổi qua. Cái cảm giác lái xe giữa những con đường xanh ấy, tiếng động cợ bành bạch hòa trộn cùng tiếng xào xạc của lá quả thật không thể nào quên được. Cành lá rung rinh, hai tay rung rinh, đầu óc cũng rung rinh.

Màu xanh ấy càng nổi bật hơn vào mỗi buổi chiều khi được nắng hoàng hôn phủ thêm một lớp vàng óng ánh. Cả cao nguyên đá như đang trỗi dậy, căng tràn sức sống.

Mình thích cái không khí buổi sáng sau cơn mưa, ngồi trước khoảng sân nhỏ, qua hàng rào đá mây quyện lờ đờ ngang sườn núi, lững lờ trôi trên những con đường đèo mà nhìn từ dưới này lên chỉ là một đường kẻ vạch zic zắc qua tầng tầng lớp lớp núi đá đen kịt. Từ hòn đá, cành cây cho tới tận những đám mây, cứ chỗ nào mà nước chạm tới đều sạch bóng, trong veo. Cái cảm giác man mát, lành lạnh như chạm vào được vậy, lan tỏa qua giữa những ngón chân, len lỏi vào trong hơi thở rồi bật ra thành những làn khói trắng. Có mấy đứa còn cố thở lấy thở để rồi cười khanh khách “khói kìa” “khói kìa”.

Trong không gian tĩnh lặng, tiếng một con gà gáy, một con chó sủa, một chiếc xe máy chạy ngang dưới đường cái cũng trở nên rõ ràng hơn cả. Nhưng thích nhất vẫn là tiếng chim ríu rít trong mấy bụi cây – thứ âm thanh đã không thể nghe thấy ở thành phố, hay thậm chí là ở quê mình, vùng đồng bằng mà giờ đã mọc lên san sát nào là khu công nghiệp, khu nhà trọ, hàng quán, chật chội, ken sát những khu làng mạc cũ.

Mình thích lang thang ở nhà Pao, dinh nhà Vương những buổi chiều tà dù mưa hay nắng. Mấy hàng quán đóng cửa sớm vì làm gì có khách đâu. Mấy đứa trẻ thay vì bán vòng hoa thì chơi nhảy lò cò, đùa nhau cười khúc khích. Mấy chú trông cửa còn chả buồn bán vé. Mọi thứ trôi đi như những gì vốn có từ lâu vậy.

“Ít một chút ồn ào, thêm nhiều chút bình yên.”

Nói mưa là vậy nhưng không phải mùa này là không có những ngày nắng nào. Nắng có mặt rất sớm từ khoảng năm rưỡi nhưng trước đó thì trời đã hẩng sáng cả nửa tiếng đồng hồ rồi, và cứ thế, duy trì cho tới tận bảy giờ tối.

Cái nắng vùng cao khá dễ chịu vì vẫn có những cơn gió mát thổi qua và một phần trên cao nữa nên nhiệt độ cũng giảm được vài độ. Từ thành phố Hà Giang đi tới dốc Bắc Sum thôi là sự khác biệt đã rõ rệt ngay rồi. Nhưng đừng như vậy mà chủ quan. Từ khoảng sau mười giờ sáng cho đến bốn giờ chiều, khi mặt trời đã lên cao thì nắng rất gắt. Có thể trong các bóng râm, khi di chuyển xe máy, gió vẫn tạo cho bạn cảm giác thoải mái nhưng chỉ cần phơi da trần mà không có sự bảo vệ nào cả thì chỉ vài tiếng thôi, dấu hiệu nhận biết đầu tiên là da bạn sẽ khô cong và đỏ ửng lên, bỏng rát, sau vài ngày thì sẽ đen sạm lại, nặng hơn nữa là các bệnh về da…

Nắng làm cho hàng trăm khối núi xù xì thêm phần sinh động. Những mảng, lớp, phần đổ bóng – phần chiếu sáng, ray sáng lọt qua khe núi…thay đổi liên tục. Những vách đá ảm đạm trong bóng râm trở lên rực rỡ và hùng vĩ hơn khi được nắng chiếu vào. Màu sắc của những buổi bình minh, hoàng hôn thay đổi không ngừng nghỉ, khiến mấy kẻ bình thường hay ngủ nướng cũng chịu khó dậy sớm hơn, rồi la cà cho tới tận tối mịt.

Mùa này, cũng là mùa của những lễ hội. Khi mà việc trên nương đã hòm hòm, ngô đã tra hạt, mạ đã được cấy thì người người được thảnh thơi để tham gia các cuộc vui, những trò chơi, lễ hội, trai gái đi tìm nhau…Có thể kể đến như Tết Thanh Minh, Lễ hội bắt cá của người Dao ở Quản Bạ, Lễ hội tát cá của người Tày ở Yên Minh, Lễ cầu mưa của người Lô Lô ở Mèo Vạc…và chắc nổi tiếng nhất là Chợ tình Khau Vai chỉ diễn ra duy nhất vào một ngày trong năm, 27-3 âm lịch và thường rơi vào cuối tháng tư đầu tháng năm. Lịch sử về chợ tình thì có nhiều câu chuyện được truyền miệng và lưu lại mà giờ có thể dễ dàng tìm kiếm trên internet, nhưng về ý nghĩa của chợ thì chỉ có một, là phiên chợ dành cho những đôi nam nữ xưa kia yêu thương nhau, vì lí do nào đó mà không thể lên vợ lên chồng, vậy là hẹn với nhau cứ vào ngày đó trong năm lại tìm về Khau Vai để gặp mặt, ôn lại chuyện cũ, hỏi thăm tình hình cuộc sống…Mình đã đến Khau Vai hai lần vào ngày chợ tình, nhưng quả thực, chợ đã không còn như xưa nhiều. Một phần là việc bây giờ chợ như một lễ hội của huyện để thu hút khách du lịch với các chương trình, trò chơi được tổ chức; hai là ngày xưa liên lạc, đường xá khó khăn thì người ta mới cần có một ngày hẹn như này để gặp lại nhau, còn giờ với các phương tiện liên lạc hiện đại thì người ta có nhiều cách khác để gặp nhau rồi. Nhưng không phải tất cả đã hoàn toàn thay đổi, sẽ vẫn còn đâu đó sót lại bên những hốc đá, gốc cây gần chợ, nơi mà ta có thể bắt gặp một cặp đôi ngồi với nhau tâm sự sau một năm xa cách, cũng có thể là một ông già say khướt nằm ở góc chợ, thẫn thờ, vì biết tin người bạn tình năm nào đã ra đi rồi.

Mùa này, nhìn chung thì toàn bộ cao nguyên đá sẽ khoác lên mình bộ cánh màu xanh mướt mắt. Nhưng nổi bật hơn cả là những thung lũng xanh như Đường Thượng, Lũng Hồ, Du Già, Lùng Tám, Sủng Trái hay những địa điểm có nhiều nước như sông Nho Quế, dọc bờ sông Miện từ Cán Tỷ tới Thái An, thác Du Già, động nước Ngọc Long. Nếu có thể thì nên ghé qua nhé.

– Hà Giang, những ngày tháng 4.2021