Mình vẫn luôn nghĩ về một chuyến đi thảnh thơi, thật chậm để có thể cảm nhận vẻ đẹp của mảnh đất Hà Giang này, cũng như cảm nhận chính mình.

Ngày đầu tiên sẽ là ngày mang lại đầy hứng khởi và cảm xúc cho chuyến đi. Vì thế mình sẽ dậy thật sớm, chuẩn bị nhanh gọn và phi thật nhanh ra khỏi thành phố. Mình thích cái cảm giác chạy xe máy buổi sớm khi trời còn tờ mờ sáng, đường thưa thớt, những cơn gió se se lạnh lùa qua lớp khăn mỏng vào mũi, chui lủi qua rìa mũ bảo hiểm vào hai bên tai. Mình sẽ phải cảm nhận bằng nhiều giác quan hơn, không chỉ bằng đôi mắt chỉ quan sát được phạm vi chừng 20 mét của ánh đèn, mà phải dùng cả tai nghe những âm thanh phát ra trong đêm tối, bằng da mặt chạm lấy những giọt sương sớm mong manh, bằng những đầu ngón tay vân vê côn tay theo từng khúc cua uốn lượn.

Lên Bắc Sum thật sớm để thấy biển mây bồng bềnh dần lộ ra dưới vòm trời ửng hồng, và leo thật nhanh lên Đài quan sát cổng trời Quản Bạ để nhìn những tia nắng đầu tiên chiếu sáng Núi Đôi, sưởi ấm thị trấn Tam Sơn vẫn còn đang ngái ngủ.

Lúc này thì cái bụng đã đói meo rồi, chạy xuống Tráng Kìm với phở gà béo ngậy, sợi phở thủ công dai dai nóng hổi đang đợi. Hai bát, nhất định đánh liền hai bát mới được. Rồi thong thả chạy dọc sông Miện, tìm về con đường cũ qua khu rừng thông Yên Minh mà sắp bị người ta quên mất rồi. Mình sẽ chạy chậm thôi để cho ánh nắng còn theo được trong cái hẻm núi không bao giờ thấy đường chân trời này. Kiếm xem còn có cái cầu treo gỗ nào còn sót không, tìm tiệm tạp hóa mua que kem 2 ngàn đồng, ra giữa cầu ngồi ngắm nước sông trôi.

Rồi qua rừng thông Yên Minh kiếm cái gì nướng ăn, hoặc cũng chẳng cần ăn, kiếm cái tán cây nào đấy thật to mà đánh một giấc quên đời.

Tỉnh dậy thì đi đâu nhỉ? Mình đâu có vội gì đâu, lượn vòng lên cổng thành Cán Tỷ, sang bên kia đèo xem nắng chiều dần buôn phía rừng Bát Đại Sơn. Mình sẽ chạy đua với mặt trời, không thể để hắn biến mất khi chưa đến Cốc Lếu được.

Mà biết đâu có khi cảnh đẹp quá, lại ngồi quên trên mấy mỏm đá mà ngắm sông Miên đến khi cái đuôi cuối cùng của hắn rời đi thì sao?

Ngày mệt rồi thì về nhà thôi. Nặm Đăm đó, sẵn cơm ngon canh ngọt, chăn ấm đệm êm và những con người nhiệt thành luôn luôn chào đón. Nhưng vẫn sẽ cố đi bộ ra hồ để ngắm những tia sáng cuối ngày dần tan trên mặt hồ phẳng lặng.

Tối trời thì làm ấm trà hoa cúc, đôi ba câu chuyện, rồi yên giấc trong những mái nhà trình tường lợp cọ với tiếng dế rả rích xung quanh.

Ngày tới mình sẽ chọn ngủ nướng để nghe cô chủ nhà ý ới gọi xuống ăn cơm. Rồi phi ra cái chòi lá trước sân, vừa ngồi ăn vừa nhìn mấy cô hàng xóm ra đồng, mấy đứa nhỏ cắp sách đi học.

Uể oải uể oải, giờ phải phi thật nhanh cho tỉnh cái đầu, lướt thật nhanh qua Cán Tỷ, Yên Minh, Vần Chải để rồi dừng xe trên Thẩm Mã, ngồi ngắm xe cộ tí hi chầm chậm chạy trên con dốc ngoằn ngoèo dưới kia. Chợt nhận ra đó cũng là một loại động vật, tên là thú vui, loại thú không bao giờ biết chán.

Rồi lại lang thang vào Phố Cáo, chạy xuyên qua mấy con đường nhỏ chằng chịt đến những khóm nhà xen giữa những ruộng cải, ruộng ngô. Mấy cái nương nhỏ trên dốc Chín Khoanh không biết đã có hoa cải hay hoa tam giác mạch chưa nhỉ?

Sang Lũng Cẩm hoặc chạy vào Phó Bảng, tìm lấy đám trẻ con nào đông đông chơi oẳn tù tì, nhảy lò cò hoặc mang xe đạp ra đua vài ván, rồi chạy về Nhà Vương làm cái bánh rán, xiên thịt nướng ăn chơi chơi.

Mình mê mẩn cái khoảng thời gian chạy về Lũng Cú khi chiều tà đang xuống giữa vùng biên giới. Nhìn những xóm nhỏ im lìm cheo leo lưng chừng núi, lòng cứ bồi hồi da diết mà chẳng rõ là mình nhớ về cái gì nữa. Đâu đó một vài đụm khói lam bốc lên từ mái ngói trình tường, có bà mẹ trẻ đang địu đứa bé nhỏ trên lưng, cầm cái xoong đen xỉn chuẩn bị cho bữa cơm chiều. Đứa bé mắt tròn xoe, chăm chú nhìn theo cái bóng xe máy loang loáng lướt qua.

Tối rồi, về Lô Lô Chải thôi. Lô Lô Chải đã thôi hết ảm đạm như cách đây 3,4 năm trước. Bây giờ buổi tối, ánh đèn lung linh từ những lồng đèn đỏ treo trước cửa những ngôi nhà đất trình tường đã nối từ nhà này sang nhà khác, thắp sáng cả một bản nhỏ giữa trời phương Bắc mịt mùng. Vào những ngày gió mùa, những ánh đèn ấy như hòa vào làn sương giăng mắc lạnh giá, đung đưa, để tô điểm thêm cho sự ấm cúng tỏa ra trong những ngôi nhà đầy ắp tiếng cười nói, tiếng cụng chén của chủ nhà với những vị khách từ xa xôi. Tiếng chuông bò thêm rõ trong tiếng gió lùa, lanh canh.

Sáng sớm ngày thứ 3, mình sẽ dậy thật sớm, mặc thật ấm để phi lên cột cờ Lũng Cú ngắm bình minh. Cái cảm giác hổn hển thở đếm từng bước leo bậc thang, mỗi một bước lại thấy bầu trời như rộng thêm ra. Rồi mặt trời đỏ ửng nhú lên sau mấy rặng núi, bên dưới là làn sương mỏng vẫn còn len lỏi giữa những khóm nhà. Chỉ nhìn lá cờ đỏ bay phần phật trong gió mà thấy yêu quê hương đất nước đến nhường nào.

Ăn sáng rồi thì làm ly cà phê Cực Bắc thôi. Rồi ngồi trong khoảng sân nhỏ đầy nắng bao quanh bằng những bờ tường xếp đá, trêu con gái nhà chị Vấn “trông em chẳng giống gái Lô Lô chút nào!” Chạy chầm chậm theo con đường nho nhỏ xa về phía Cực Bắc, qua xóm Pải Lủng để vào mốc Cực Bắc. Thực ra thì cái mốc chẳng quan trọng, nhưng cái cảm giác phiêu bồng, hồi hộp chạy xuống con đường dốc sâu hoắm một bên vách núi, một bên vực, dưới tít là đầu nguồn sông Nho Quế như một sợi chỉ ai đánh rơi, xa hơn nữa là dãy núi màu đỏ gạch bên Trung Quốc như bị gã khổng lồ nào gạt bay một vạt, thật khó tả. Con đường nhỏ vạch chéo một dải từ đầu núi này xuống tận cuối bên kia sát bờ sông, cắt đôi cả mấy con suối cạn trắng hếu thẳng tắp từ trên đỉnh núi xuống đáy vực làm cho kẻ lữ hành nào cũng phải nổi máu phiêu lưu, chinh phục, mà chắc là chẳng bao giờ có cơ hội qua.

À suýt quên thì không mang cho mấy đứa nhỏ chơi ở cái gốc cây đầu xóm, mấy cái xe ô tô nhựa, mấy cái bát, thìa, xoong, để khỏi phải chơi với chai nhựa, que gỗ nữa.

Thong thả chạy về Đồng Văn, lên Đồn Cao ngắm thị trấn về chiều. Chắc phải làm chai bia tam giác mạch với ít nhạc Bức Tường thì mới có thể ngồi đến khi tắt nắng. Rồi tối lại chui vào một góc trong phố cổ, nhà cổ, ngồi nghe ông chủ nhà thổi khèn Mông và kể chuyện ngày xưa. Đêm mà đói thì ra phố, làm báo cháo ấu tẩu, quả trứng lộn. Vẫn đói nữa thì ních thêm vài củ khoai nướng, bát thắng dền rồi hóng chuyện của mấy bà bán đồ lưu niệm.

Buổi sáng ở Đồng Văn, ước gì có chợ phiên để được lê la chỗ này chỗ kia, mua mỗi thứ bánh một tí, mỗi tí vài ngàn, cái bánh rán, cái bánh tam giác mạch, củ sắn luộc, vài quả óc chó…Lẩn vào xó trong cùng của khu hàng phở, làm bát thắng cố kiểu gì mấy anh Mông chẳng mời vài quai rượu ngô, không thì lại ra làm đĩa bánh cuốn trứng với giò luộc và móng heo này. Gọi là bánh cuốn trứng, là vì bánh vừa chín thi đập thêm quả trứng gà rồi đậy vung lại để thêm một tẹo, sau đó rắc thêm mộc nhĩ thịt băm để trứng vừa chín lòng đào còn mềm, không bị nát. Nói vậy chứ muốn ăn bánh cuốn mà không ra sớm có mà xếp hàng, đợi mốc mồm. Vị bánh cũng chẳng khác gì mấy khu vùng núi khác như Cao Bằng, Lạng Sơn nhưng khác hẳn bánh cuốn Hà Nội, mà ăn trong cái không khí vùng cao nữa thì nó đặc biệt lắm, chẳng tả nổi.

Buồn đời thì ra hàng rượu đi thử hết thùng này thùng kia hoặc ra góc chợ ghẹo mấy con lợn đen đang sẵn sàng ù té chạy khi có người giật cái dây buộc qua đầu. Rồi lên cà phê phố cổ, gọi cốc cà phê nhưng mục đích chính là kiếm một chỗ ở tầng 2 ngoài ban công, rồi nằm lăn ra mà ngủ.

Mình vẫn thích tới Đồng Văn vào một ngày mưa hơn, để có lý do mà lười biếng không đi nữa, ngồi trên ban công quán cà phê mà ngắm người qua lại, cắn hướng dương và nói phét.

Chiều đến thì lại chạy lên đèo Mã Pì ngắm đường. Đã bao lần qua đây mà cảm xúc vẫn cứ vậy, vẫn cứ lâng lâng, phấn khích khi uốn lượn theo mấy cái đường cua lên xuống cong queo. Rồi chẳng vì lí do gì cả, ngồi ngắm mặt trời lặn dần ở dốc Pải Lủng, không thì lên đỉnh đèo nhìn mấy con thuyền nhỏ tí ti chạy dưới sông. Ờ, rồi lần nào cũng thế, cứ nhìn mấy con đường đèo hun hút bên dưới vách đá lởm chởm dựng đứng hàng trăm mét lại không khỏi tưởng tượng ra cảnh hàng vạn thanh niên xung phong đang phá đá, mở đường, người thuổng, người búa, hoàn toàn bằng tay. Kìa trên cao tít gần vách đá thần, vua Mèo đang cưỡi ngựa sang Mèo Vạc trên con đường đá nhỏ như sợi chỉ vắt ngang trời đó, sau lưng là cả đoàn tùy tùng.

Mình vẫn sẽ ở trên đèo cho đến khi tối hẳn, vì biết đâu được trăng non sẽ nhú lên ngay thôi, từ dãy núi phía bên kia Săm Pun.

Ngày tới, mình sẽ lại lên đèo thật sớm, để có thể thấy được một bình minh thật rực rỡ giữa trập trùng núi non. Đã bao lần lên đèo sớm rồi nhỉ? Mà chưa lần nào được thấy một bình minh hoàn hảo. Nhưng có lẽ vậy lại hay, vì mình sẽ luôn giữ được cái cảm xúc hồi hộp của lần đầu tiên ấy.

Ngày này, mình sẽ dành cả ngày để đi bộ dọc sông Nho Quế, len lỏi vào những xóm nhỏ ven bờ sông, đi dọc theo những con đường đất nhỏ vắt vẻo trên những triền núi dốc gần như dựng đứng. Phải đi bộ thì mới hiểu được, dân ở đây họ còn khổ như nào. Phải đi bộ mới thấy được trồng cây ngô cây sắn khó ra sao. Sẽ thật tuyệt nếu đi vào một ngày hoa gạo nở đỏ hai bên bờ, để lại thèm cái cảm giác chẳng muốn rời xa.

Thế là đã sang ngày 6 rồi đấy, phải xuôi về thôi chứ ở trên này lâu quá là nghiện chẳng muốn về đâu. Xuyên qua thị trấn Mèo Vạc, chạy lên con đường trên đầu làng Lô Lô, cái làng mà có anh bạn đặt cho cái tên là “làng Vũ Đại” của Mèo Vạc, vì dân Lô Lô ở đây suốt ngày hát hò, chén chú chén anh, chẳng lo đi làm, vì cái ăn cái mặc đã có chính phủ hỗ trợ cho hết rồi. Đường sẽ đi về Yên Minh, mà cụ thể là Mậu Duệ Du Già. Đường lối này còn xấu, dân khu này còn ít, nhưng cảnh vật thì trữ tình, hoang sơ lắm.

Nếu như Đồng Văn, Mã Pì Lèng, Lũng Cú hút hồn bằng vẻ đẹp dữ dội khiến tim đập chân run thì cảnh vật khu này lại nhẹ nhàng và lãng mạn vô cùng. Núi ở đây nhỏ hơn, sát nhau hơn, thung lũng cũng không quá sâu nên cứ sau mỗi đường cua là một lần cảnh sắc thay đổi. Những ngôi nhà nhỏ nằm giữa thung lũng, mùa thì toàn ngô là ngô, mùa thì toàn tam giác mạch, hoa cải hay củ cải. Nhìn từ trên đường xuống, tất cả những gì có trong thung lũng đều được thu gọn vào tầm mắt, làm cho con người ta cảm thấy gần gũi đến lạ, tưởng như khung cảnh bên dưới đã từng xuất hiện ở đâu đó trong một bộ phim, hay trong một tác phẩm văn học thời thơ ấu.

Đường bên này có nhiều lối rẽ lên mấy bản ở tít trên núi đá, có lối thông sang cả Đồng Văn mà không qua Mã Pì Lèng, có lối thông được về cả Sủng Là, Phố Cáo, Vần Chải. Nhưng đường còn xấu kinh khủng hoảng hơn nữa, toàn đá lởm chởm, lái xe cả ngày chắc chẳng nhanh hơn đi bộ là mấy, nên để dành lần khác nhiều thời gian hơn.

À, mà còn tận một ngày nữa cơ mà nhỉ, thế thì làm gì mà phải vội. Lại phải lang thang ở Lũng Phìn, đường chữ M, Lũng Hồ, Đường Thượng rồi về Du Già mà ở một hôm nữa thôi. Về cho sớm mà đi lên thác tắm, không thì theo mấy đứa nhỏ ra suối bắt cá với cua. Tối thì thi đấu rượu với cậu chủ nhà trẻ người Tày, rồi nằm lăn ra nhà sàn mà ngủ. Nhà sàn gỗ bao quanh toàn ruộng với ao hồ đấy chứ không phải đùa đâu.

• 

• 

Ngày cuối, mình sẽ dành thời gian để chạy tiếp theo con suối lớn từ Du Già vào Du Tiến, Khau An, nhưng không chạy vào tận trong đâu, mà dừng ngay đầu thung lũng, để xe lại, cắt ngang qua bên này suối và đi vào cái con đường đất nhỏ mà đứng từ đỉnh đèo bên này nhìn thấy nó chơi vơi giữa nước và đá. Tận cùng con đường là một căn nhà, cũng chơi vơi và cô độc trên một chỏm núi, chẳng ai biết nó có gì, cho đến khi tới được đó. Có thể, chỉ là một căn nhà bình thường như bao căn nhà khác mà thôi.

Quá trưa rồi, phải trở ra và về lại thành phố thôi, kẻo trễ chuyến xe về lại Hà Nội.

Hà Giang à, mình sẽ gặp lại nhau khi hết dịch nhé!