1 người 1 xe đạp 73 ngày và 3109 km đi dọc Việt Nam. Chặng 1 Hà Giang là nhà. Ngày 01

Tp. Hà Giang – Quản Bạ 50km

*Để đảm bảo quyền riêng tư, tên của tất cả những người được nhắc đến trong bài đã được thay đổi. Mọi sự trùng hợp chỉ là ngẫu nhiên

Chuyến xe đêm đưa tôi tới thành phố Hà Giang đâu đó tầm 3h sáng. Như thường lệ, tôi dừng ở đầu thành phố, khu Cầu Mè. Bình thường, vào mùa thu hay đầu xuân thì giờ này ở đây sẽ đông nghịt người khi hàng chục chiếc xe khách từ khắp các nơi về chen nhau đổ khách du lịch xuống bến xe hay mấy khách sạn và điểm thuê xe máy gần đó. Việc này đã diễn ra cả mấy năm nay rồi, từ 2019 khi mà Hà Giang trở thành một cái tên nổi tiếng khiến khách du lịch trong và ngoài nước đều phải để tâm đến, có lần đi ngang bến xe mà tôi đứng hình mất vài giây vì không biết mình đang ở Việt Nam hay nước ngoài nữa khi xung quanh toàn tây là tây, mỗi đứa cái balo to đùng vừa rảo bước vừa nói chuyện rôm rả.

Tháng 4, khi vừa qua mùa hoa đào, chỉ còn cỡ 2-3 chiếc xe đứng trả khách, tôi xuống xe, lôi đống đồ với xe đạp ra khỏi cốp để trước hiên nhà chị Giang. Dọc theo quốc lộ 2 đi qua đầu thành phố Hà Giang, xung quanh bến xe khách của tỉnh là tập hợp của các nhà nghỉ, khách sạn, hàng quán ăn và cơ sở cho thuê xe máy để phục vụ người di chuyển đến và đi. Nhà chị Giang cũng không ngoại lệ, cơ sở cho thuê xe máy Giang Sơn (tôi ngoại lệ để tên thật lần này vì chắc chị Giang sẽ vui chứ không có phiền khi có thêm được khách thuê xe nhà chị ấy). Tôi quen anh Sơn chị Giang cũng cả 6 năm nay rồi, khi mà chỉ là một cơ sở dịch vụ thuê xe nhỏ với mấy chục xe, giờ thì đã là cơ ở cho thuê xe lớn nhất nhì Hà Giang với trên dưới 400 xe các loại, phòng nghỉ và cả cửa hàng bán đặc sản nữa. Tính chị Giang xởi lởi, với tụi hướng dẫn chúng tôi thì cứ vào nhà mà ở, lúc nào cũng có chỗ miễn phí. Khu vực cao nguyên đá Đồng Văn có 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc, địa hình toàn bộ là núi đá, đường xá trăm phần trăm là đèo dốc quanh co hiểm trở, có mùa sương mù phủ kín đi cách nhau dăm mét mà chẳng nhìn rõ mặt người. Nhưng đó lại là thiên đường cho người thích khám phá khi có thể chạy xe máy trên những cung đường đèo một bên là vách núi dựng đứng ngước cổ lên không thấy đỉnh, một bên là vực sâu thăm thẳm hun hút. Mà cái thú khám phá trải nghiệm thì cứ phải sờ tận tay day tận mắt, chạy xe cho gió táp vào mặt, đường xóc nảy mông, càng xóc càng khoái chứ ngồi xe ô tô nhìn qua cửa kính thì “còn gì là trải nghiệm”. Vậy nên dịch vụ cho thuê xe máy từ thành phố Hà Giang nở rộ, các cơ sở đều đầu tư số lượng xe lớn, bảo dưỡng thường xuyên, đi kèm là các dịch vụ cộng thêm như mũ bảo hiểm chất lượng, áo mưa, phòng nghỉ miễn phí vào buổi sáng trước khi nhận xe. Cái hay nữa là đi không bị lặp đường, chạy thành một vòng tròn khoảng 400-500 km trong khoảng 3,4 ngày thay đổi chỗ nghỉ mỗi hôm thế nên tụi Tây rất khoái, gọi tên là Hà Giang Loop.

Tôi vào nhà, cửa mở cả đêm, cả ngày, cả năm, cả mấy năm nay rồi, một năm chắc chỉ không đón khách chắc 1,2 ngày Tết. Luôn có một người trực xuyên đêm để đón khách lên vào sáng sớm. Ngày trước khi còn là một cửa hàng nhỏ thì vợ chồng chị Giang trực tiếp thức đón khách. Ngày ấy vào mùa núi, tầm tháng 10,11 hay đầu xuân tháng 2, tháng 3 khách đông, có khi thức đêm cả tháng không nghỉ, mặt bả cố mà không nở được một nụ cười. Tôi vẫn hay bảo “Làm vừa thôi chị ơi, chứ sau bệnh thì bao nhiêu tiền cũng hết.” Giờ thì đã là một cửa hàng lớn, chị thuê người làm, không phải thức đón khách nữa. Tôi gặp anh Quang, là em họ của vợ chồng chị, cũng làm ở đây được mấy năm rồi. Anh Quang thường phụ trách cửa hàng bán đặc sản và một phần ở quầy lễ tân. Dù gì có người nhà quản lí thu chi tiền bạc cho vẫn hơn. Anh Quang năm nay đã gần 40, chưa vợ, tính chi li, chị Giang hay bảo “có thằng Quang cầm tiền thì không bao giờ lo mất một nghìn nào cả”. Chúng tôi hay trêu về việc ông chưa lấy vợ, gắn ghép với mấy bé người Mông, Tày làm thuê cho nhà chị Giang, nhưng ông chửi chúng nó suốt vì làm việc không đâu vào đâu, có lẽ vì vậy tới giờ mà vẫn chưa ưng được ai =))

Tôi vào ngủ tới 8h sáng thì dậy đi ăn sáng với anh Quang, bánh cuốn. Bánh cuốn ở Hà Giang cũng làm theo kiểu bánh cuốn Cao Bằng, tức là không phải có một bát nước mắm để chấm mà sẽ là một bát nước phở, nêm nếm thêm gia vị mắm, ớt, bột canh, sa tế, tỏi ngâm dấm ớt… cho vừa khẩu vị từng người, cắt nhỏ bánh cuốn, giò và bỏ vào bên trong rồi vừa ăn vừa húp sụp soạp nước. Ai thích thì thêm một cái bánh cuốn trứng nữa, là bột khi đổ lên mặt nồi tráng xong thì không cho nhân thịt băm mộc nhĩ mà đập một quả trứng vào, sau đó đậy nắp cho trứng chín hoặc để lòng đào rồi cuộn lại. Tôi thích ăn lòng đào để khi dầm cái bánh trong bát nước dùng, phần lòng đào sẽ hòa lẫn vào nước và húp hết cả phần nước đó. Vùng núi phía Đông Bắc thì phổ biến món bánh cuốn kiểu này hay cả bún chả nữa cũng tương tự, gọi là bún chả chan. Giải thích lí do thì có thể là do trên này lạnh hơn dưới xuôi nên buổi sáng mọi người sẽ thích các món có nước nóng để ăn cho ấm. Ăn xong thì anh Quang giành trả tiền, không cho tôi trả nữa.

Ăn sáng về, việc quan trọng cần làm lúc này là tiếp tục chỉnh đốn lại chỗ đồ mang theo. Hôm qua tôi mới chỉ đơn thuần là nhét được tất cả vào trong mấy cái túi, hôm nay lên đây lấy thêm túi ngủ, lều, đệm nữa lên lại phải banh ra hết để nhét lại. Mất cả một hồi suy nghĩ xem cái gì để lại, cái gì mang ấy thế mà đã hơn 10 giờ sáng. Tôi tạm biệt anh Quang rồi lên đường, hôm nay vợ chồng chị Giang đi vắng từ sớm nên không gặp được.

Tôi đạp lên mốc Km0 Hà Giang rồi tấp vào chụp tấm hình. Đây là điểm check in mà gần như ai đi Hà Giang lần đầu tiên cũng sẽ chụp cả. Tôi đã dừng chụp ở đây rất nhiều rồi nhưng lần đi xe đạp này lại khác, dừng chụp mấy tấm để đánh dấu điểm xuất phát.

Ngày hôm nay tôi sẽ đi 50km từ thành phố tới Quản Bạ, đoạn khó nhất sẽ là dốc Bắc Sum và dốc Cổng Trời Quản Bạ. Rời mốc 0, bon bon theo quốc lộ 4C, không có gì quá khó khăn vì đường chỉ có một vài con dốc nhỏ, mất khoảng một tiếng rưỡi là tới trung tâm xã Minh Tân. Đã hơn 12 giờ trưa nên tôi phải kiếm chỗ để ăn trưa. Minh Tân là một xã thuộc huyện Vị Xuyên, giáp với biên giới Trung Quốc ở phía tây, phía Bắc giáp xã Tả Ván và Quyết Tiến của Quản Bạ, phía nam giáp xã Phong Quang, một phần của rừng đặc dụng Phong Quang với hàng nghìn cây gỗ nghiến hàng trăm tuổi, là một trong những loại gỗ quý cấm khai thác ở Việt Nam, cũng nằm trong địa phận của Minh Tân. Tôi có quen một nhóm các bạn người Dao Chàm làm lái xe cho khách du lịch, tôi từng lên nhà các bạn ở sát rừng Phong Quang, nghe các bạn kể chuyện ngày xưa làm lâm tặc đi cưa gỗ nghiến làm thớt, rồi vác thớt đi bộ xuyên rừng mang qua biên giới bán cho Trung Quốc. Một ngày mỗi người mang được tầm hai chục cái, cũng được vài triệu. Từ nhà các bạn theo đường chim bay tới biên giới chỉ tầm 2 ki lô mét, theo đường rừng mang qua đó bán là chủ yếu, chứ không thể mang về phía Việt Nam kiểm lâm bắt bỏ tù liền. Nghe chuyện đi cưa gỗ, chạy kiểm lâm mà tôi giật mình khi những người đàn ông trông hiền khô trước mặt lại có cả một thời dữ dội đến vậy. Âu cũng chỉ là miếng cơm manh áo. Giờ thì luật pháp làm rất chặt nên không ai dám đi cưa gỗ nữa cả, đàn ông ở bản rất nhiều người xuống thành phố đi chạy xe chở khách nước ngoài kiếm tiền.

Trung tâm xã Minh Tân nằm lệch về phía đông, nơi có đường 4C chạy qua, độ cao tầm hơn 200 mét so với mực nước biển, còn phần lớn lệch về phía tây là rừng núi với độ cao từ 400-1000 mét. Quốc lộ 4C qua xã Minh Tân chạy dọc theo con suối Tham Luồng chảy từ xã Tùng Vài và Quyết Tiến xuống, dài cỡ 3 ki lô mét, hình thành lên một thung lũng kín bao quanh là núi cao. Sát quốc lộ có trường học, khu hành chính xã, chợ và dân cư hai bên đường. Chợ Minh Tân thì họp vào sáng thứ sáu hàng tuần. Xã nhỏ nên nhà hàng lớn hay quán ăn bán cơm không có sẵn, nếu muốn thì cũng phải đặt gọi trước. Tôi định bụng kiếm cửa hàng tạp hóa mua bánh mì gói với sữa thì có mấy hàng bán đồ ăn sáng nên tạt vào hỏi thử, may mà có nhà còn, thế là order ngay một bát bún chả chan với giá 35 ngàn, sau mua thêm chai nước lọc nhỏ thì chị không lấy tiền.

Nghỉ trưa chừng 40 phút tôi tiếp tục lên đường. Từ thành phố tới Minh Tân là được khoảng nửa đường của ngày hôm nay nhưng đoạn đường phía trước mới là thử thách với con dốc đầu tiên là dốc Bắc Sum, sẽ nâng độ cao từ 200 lên 700 mét. Dốc Bắc Sum như là cửa ngõ để đến với cao nguyên đá, từ dưới Minh Tân ngước lên chỉ thấy bốn bề núi non quây kín như thành như vách. Bắc Sum, đọc đúng phải là Pác Xum (Pác là một trăm, Xum là hố), theo tiếng Tày có nghĩa là một trăm hang hố, ấy là khi đứng trên đỉnh dốc nhìn xuống dưới chỉ thấy vực sâu thăm thẳm. Tôi có bạn là người Tày còn bảo có thể hiểu là “cửa, miệng” như Pác Ngòi (Ba Bể) hay Pác Mê (Bắc Mê) tức là như đứng trên miệng vực vậy. Tốc độ giảm, tôi bắt đầu ì ạch lên dốc. Khoảng 1 ki lô mét đầu không có vấn đề gì cho đến khi tới khúc cua tay áo đầu tiên, độ dốc bắt đầu tăng, tôi về hết số, đĩa nhỏ nhất và líp lớn nhất nhưng chỉ được chừng vài chục mét thì không đạp nổi nữa. Thôi nhảy xuống dắt bộ thôi. Tôi lẩm bẩm kiểu gì tối cũng phải xem lại đồ một lần nữa, cái gì cảm thấy bỏ lại được là bỏ. Thân lừa ưa nặng, cái gì nhìn cũng muốn mang đi mà rồi có mang được đâu. Đồ thì thừa, đồ thì thiếu. Lúc đi mới biết cái nào là quan trọng. Cái xe. Sai lầm nhất là không đi bảo dưỡng lại cái xe đạp, bộ chuyển động có vấn đề, bình thường đi đường bằng không sao nhưng đi đường dốc cái biết nhau ngay. Về líp lớn nhất thì tuột xích liên tục, líp lớn nhì thì lệch sên nó cạ vào gạt đĩa kêu lạch cạch, đành phải đi líp số 3. Thế là đoạn nào dốc quá là phải nhảy xuống mà dắt bộ. Mấy ngày tới toàn đèo dốc khủng nữa chứ mà trên này đâu có kiếm được tiệm sửa mấy cái này. Ngu chưa, giờ chắc phải qua tận thành phố Cao Bằng may ra mới kiếm được tiệm sửa.

“Dốc Bắc Sum, hùm Cán Tỷ, phỉ Đồng Văn”. Cứ như vậy tôi vừa đạp vừa đẩy, nâng dần độ cao. Đây rồi Lùng Mười, đây rồi đã tới Quyết Tiến. Tới Quyết Tiến thì đường bớt dốc được một đoạn và còn thêm 2 cây rưỡi nữa vượt dốc Cổng Trời Quản Bạ. Vừa đi tôi vừa lẩm bẩm, bên kia là di tích con đường Hạnh Phúc cũ, nó vòng vào trong cái xóm kia kìa, ngày xưa sáu bảy chục năm trước, dân địa phương với thanh niên xung phong của các tỉnh Cao Bắc Lạng, Thái Hà Tuyên, Hải Hưng Nam Định, chỉ có đôi bàn tay với búa xẻng xà beng, họ mở đường đi vào cao nguyên đá, thay cho đường mòn chỉ đi bộ với ngựa thồ. Đường làm 6 năm mới xong, 185km từ cầu Gạc Đì bắc qua sông Lô ở thị xã Hà Giang tới Quản Bạ, Yên Minh, lên Đồng Văn rồi sang Mèo Vạc. Năm 1961 ông Hồ Chí Minh lên thăm Hà Giang, khi nghe đồng bào chia sẻ, đường mở đến đâu thì mang văn minh, trật tự và ấm no cho người dân đến đó, Bác hỏi vậy sao không gọi tên là đường Hạnh Phúc. Từ đó, cái tên đường Hạnh Phúc mới ra đời. Trời ầng ậc mây, không nắng, mát mẻ nên tôi chỉ mặc áo cộc mà đạp. Càng lên cao gần Cổng Trời sương mù càng nặng, con đường chìm vào trong mây mù mờ ảo giữa núi rừng.

Quyết Tiến, xã đầu tiên của huyện Quản Bạ nếu đi dọc theo đường 4C lên. Địa hình của Quyết Tiến giống như một bình nguyên độ cao trung bình 800m so với mực nước biển. Qua dốc Bắc Sum ngoằn ngoèo đột nhiên có một con đường 2 làn thẳng tắp rộng thênh thang. Đất đai trải rộng ra 2 bên, xen giữa những thửa ruộng màu mỡ là các đụm núi đá nhỏ lúp xúp rải rác như ai phơi thóc mà cào thành từng đống khắp sân. Con đường thẳng tắp chạy theo hướng Đông Bắc, hướng mắt nhìn lên trên là một dãy núi sừng sững như bức tường thành chắn ngang, vượt qua bức tường thành ấy, ở chỗ hõm yên ngựa thấp nhất – cổng trời Quản Bạ là tiến vào địa phận của khu tự trị người Mông cách đây cả 1 thế kỉ. Trời tháng 4 vẫn chưa hết nồm, gió nam mang hơi nước từ “một trăm hang hố” dưới Minh Tân thổi lên vượt qua dốc Bắc Sum, len lỏi trong cái bình nguyên Quyết Tiến, gặp dãy núi cao chắn phía Bắc đọng lại không thoát được, thành ra Quyết Tiến lúc nào cũng bị sương mù. Một năm 365 ngày thì chắc phải hơn 300 ngày là mây mù mất.

Sương mù nhiều cũng có cái lợi là làm cho vùng này có thể trồng được rất nhiều rau củ và hoa. Cây cối cứ cắm xuống là lên, hạt cứ ném ra vườn là mọc. Nhà nào nhà nấy rau vòng quanh nhà, từ thấp đến cao, từ nhỏ như đám rau thơm, bạc hà, diếp cá, to dần lên bắp cải, su hào, củ cải, cà chua, ngũ gia bì, tía tô…Những ruộng rau xanh mơn mởn ngày ngày được tắm mình trong sương trở thành đặc sản có tiếng của xã Quyết Tiến. Những chuyến xe hàng ngày ngược lên Đồng Văn, Mèo Vạc khi đi qua đây lại chất đầy những gùi rau tươi rói bỏ mối cho cánh hàng quán trên miền cao. Chợ Quyết Tiến họp vào thứ 7 hàng tuần, ngoài người Mông chiếm đa số thì còn có người Nùng, người Bố Y và một số dân tộc thiểu số khác.

Bát bún buổi trưa hết nhẵn từ lâu, đồ nhiều không kịp chuẩn bị đồ ăn vặt, may mà có túi kẹo sô cô la hôm trước chia tay ở Hà Nội em Mochi cho cứu đói không thì tôi đã tụt huyết áp giữa đèo rồi. Lên đến Cổng Trời thì đã nhá nhem tối nhưng không còn mù sương nữa. Tôi không theo đường lớn xuống thị trấn Tam Sơn mà rẽ vào con đường nhỏ bên tay phải xuống thôn Cổng Trời, thôn Trúc Sơn rồi qua cầu treo để sang thôn Nặm Đăm. Ngày xưa, đường Hạnh Phúc cũ là đoạn đường này đấy.

Nặm Đăm, ngôi làng mấy chục nóc nhà toàn bộ là người Dao Chàm (Dao áo dài). Tôi đã quen người trong bản này cách đây cả gần chục năm về trước, khi bắt đầu chân ướt chân ráo ra trường, đi tìm đối tác để mở tour du lịch ở Hà Giang. Nặm Đăm gần như là làng du lịch cộng đồng tiêu biểu của tỉnh Hà Giang, với khoảng 40 hộ làm du lịch cộng đồng, phục vụ lưu trú và ăn uống cho khách du lịch. Toàn bộ làng xây dựng theo kiến trúc nhà truyền thống xưa. Quy định của người Dao rất chặt, làng không cho phép bán đất cho người ngoài vào làm nên văn hóa của tộc người gần như được giữ gìn trọn vẹn. Cách đây chừng 30 năm ở đây là trại quân đội cũ, sau đó quân đội rời đi thì người Dao từ trên Trúc Sơn xuống xây nhà dựng cửa, mới lập nên làng Nặm Đăm. Về Nặm Đăm với tôi như về nhà vậy, tôi quen gia đình cô Năng chú Tắng, lần đầu tiên vào làng là vào nhà cô chú, được đón tiếp nồng nhiệt và quen thân tới tận giờ. Đợt dịch Covid 19 tôi đã ăn ở đây cả mấy tháng, cô chú coi như người trong nhà. Gặp ai cô cũng cười bảo “Nó là con mình đấy, con trai thứ 3”.

Nay đúng ngày rằm Thanh Minh, nhà làm cơm cúng nên cơ man nào là đồ ăn. Âu cũng coi như là được bù đắp. Tôi không uống rượu nên cánh đàn ông “đuổi” tôi ra mâm phụ nữ ngồi. Nói đùa vậy chứ mọi người cũng biết là tôi không uống được, mà mai phải đi nữa nên chiếu cố.

Ngày 1: ăn trưa 35k, tổng ngày 35k. Tổng cộng 535k
Đạp được 50km